Czym są mediacje w postępowaniu cywilnym?

Upraszczając można wskazać, iż mediacja w postępowaniu cywilnym stanowi dobrowolną, poufną rozmowę, w trakcie której jej uczestnicy starają się uzyskać akceptujące dla skonfliktowanych stron polubowne rozwiązanie sporu. Mediacja toczy się z udziałem mediatora – tj. osoby bezstronnej i neutralnej wobec konfliktu stron.

Mediator prowadzi mediację, wykorzystując różne metody zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych, lub na zgodny wniosek stron może wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące.

Mediacja w postępowaniu cywilnym jest dobrowolna. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Tym samym - wyróżniamy mediację umowną oraz mediację prowadzoną na podstawie decyzji sądu.

Mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji oraz niezwłocznie ujawnić stronom okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności.

Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. Co do zasady wynagrodzenie i zwrot wydatków postępowania mediacyjnego obciąża strony.

Tajemnica mediacji

Zgodnie z treścią art. 183⁴ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.) (dalej w skrócie: k.p.c.):
„§ 1. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne.
§ 2. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku.
§ 3. Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.”.

Okres mediacji sądowej

Zgodnie z treścią art. 183¹⁰ k.p.c.:

„§ 1. Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego.
§ 2. Przewodniczący wyznacza rozprawę po upływie terminu, o którym mowa w § 1, a przed jego upływem, jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację.”.

Posiedzenie mediacyjne

Zgodnie z treścią art. 183¹¹ k.p.c.:

„Mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego. Wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego. Mediator może przeprowadzić posiedzenie mediacyjne przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość, jeżeli strony wyrażą na to zgodę.”.

Protokół z mediacji

Zgodnie z treścią art. 183¹² k.p.c.:

„§ 1. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator.
§ 2. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole.
§ 2¹. Przez podpisanie ugody strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie, o czym mediator informuje strony.
§ 3. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.”.

Zatwierdzenie ugody przez sąd

Zgodnie z treścią art. 183¹⁴ k.p.c.:

„§ 1. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa w art. 183¹³, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.
§ 2. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem.
(…)
§ 3. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.”.

Charakter ugody zawartej przed mediatorem

Zgodnie z treścią art. 183¹⁵ k.p.c.:

„§ 1. Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym.
§ 2. Przepis § 1 nie uchybia przepisom o szczególnej formie czynności prawnej.”.

Niniejsze opracowanie, z uwagi na obszerność problematyki – nie wyczerpuje jej w pełni, ale przedstawia podstawowe kwestie w zakresie niniejszego zagadnienia. Jeżeli zastanawiasz się nad tym, czy w konkretnym przypadku możesz skorzystać z postępowania mediacyjnego, a także potrzebujesz szczegółowego omówienia zakresu niniejszej tematyki – skontaktuj się z adwokatem.