Separacja, rozwód – podstawowe kwestie w zakresie dziedziczenia

Jak kształtuje się dziedziczenie małżonków po prawomocnym orzeczeniu separacji bądź byłych małżonków po prawomocnym orzeczeniu rozwodu, w przypadku śmierci jednego z nich?

Po prawomocnym orzeczeniu separacji bądź rozwodu małżonkowie/byli małżonkowie nie dziedziczą po sobie.

Jak kształtuje się dziedziczenie małżonków w przypadku śmierci jednego z nich w trakcie trwania postępowania o separację bądź o rozwód?

Zgodnie z treścią art. 940 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.) (dalej w skrócie k.c.): „Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.”

Zgodnie z treścią orzecznictwa przyjmuje się także, iż przesłanka z art. 940 § 1 k.c. może zostać spełniona także w innych przypadkach (m.in. można wskazać w tym miejscu treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 1983 r., sygnatura akt: III CZP 38/83, OSNC 1984, nr 2-3, poz. 27: „Wystąpieniem o rozwód z winy małżonka w rozumieniu przepisu art. 940 § 1 k.c. jest również wyrażenie przez spadkodawcę - pozwanego w sprawie o rozwód - zgody na rozwód z winy powoda.”).

Zgodnie z treścią art. 940 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.): „Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.”.

Należy podkreślić, iż wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia Sądu – jednakże nie dokonuje się ono „automatycznie” i w tym zakresie posiadający legitymację do wytoczenia powództwa podmiot, w odpowiednim terminie – musi wystąpić z odrębnym powództwem o wyłączenie małżonka od dziedziczenia.

Natomiast toczące się postępowanie o rozwód bądź o separację umarza się, gdyż zgodnie z treścią art. 446 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.) „W razie śmierci jednego z małżonków postępowanie umarza się.”.

Niniejsze opracowanie, z uwagi na obszerność problematyki – nie wyczerpuje jej w pełni (np. co do kwestii pozostawienia przez zmarłego małżonka/byłego małżonka testamentu, w którym powołuje do spadku swojego małżonka/byłego małżonka pozostającego przy życiu), ale przedstawia podstawowe kwestie w zakresie niniejszego zagadnienia.

Jeżeli zastanawiasz się nad tym, jak w konkretnym przypadku kształtować się będzie dziedziczenie, a także potrzebujesz szczegółowego omówienia zakresu niniejszej tematyki – skontaktuj się z adwokatem.